ทุกๆ ห้วงเวลา โลกของ “วัฒนธรรมป๊อป” มักจะเฉลิมฉลองสิ่งต่างๆ ได้ตามวัน เดือน ปี ของการครบรอบตัวเอง…โอลิมปิค 1968 ที่เม็กซิโก คงไม่ลืมท่าชูมือตอนมอบเหรียญของ ทอมมี สมิธ นักวิ่งผิวสี ที่ครบ 50 ปีแล้ว มันเนิ่นนานสูสีกับกระแสเฟมินิสต์ ที่พัดมาในปลายยุค 90s มาริโอ เคมเปส พาอาร์เจนตินาคว้าแชมป์บอลโลกครั้งแรก ก็ 40 ปีที่แล้ว แวน บาสเท่น ยิงใบไม้ร่วงใส่รัสเซีย, เดวิด เบ็คแฮม โดนใบแดงที่แรงที่สุด หรือ จอห์น เทอรีย์ ลื่นล้มยิงจุดโทษ ก็ครบรอบ 30 ปี 20 ปี และ 10 ปี ตามลำดับ
ที่คึกคักสุด เห็นจะเป็นวงการหนัง เพราะมีหลายเรื่องเฉลิมฉลองกันอย่างสนุกสนาน Superman, Grease, The Deer Hunter, 2001 : A Space Odyssey หรือหนังโปรดของ สตีเวน เจอราร์ด อย่าง Scarface ล้วนครบระยะ 30-50 ปีทั้งสิ้น (และแทบทุกเรื่อง มีการจัดงานไปแล้ว ทั้งบ้านเราและต่างประเทศ)
แต่ผมรอปีหน้า 2019 ปีที่จะมาถึง จะครบรอบ 60 ปีของหนังสือเล่มหนึ่ง ที่เป็นต้นทางให้เกิดหนังยิ่งใหญ่และคลาสสิค มีคุณูปการต่อแวดวงภาพยนตร์และศิลปะ นั่นคือ Psycho ซึ่งเขียนโดย โรเบิร์ต บลอค …คนทำหนังที่ฝ่าทุกกฏและไวยากรณ์อย่าง อัลเฟรด ฮิทช์ค็อก อ่านแล้วชอบ เลยนำไปสร้างเป็นภาพยนตร์ โดยปรับและดัดแปลง “ตัวเดินเรื่อง” สองคนในหนัง ให้มีน้ำหนักต่างจากวรรณกรรมในหนังสือ, นอร์แมน เบสต์(แอนโธนี เพอร์กินส์) เดินเรื่องเป็นตัวหลักตั้งแต่ต้นจนจบ ทว่า ในจอหนัง มาเรียน เครน(เจเน็ต ลีห์) ทำหน้าที่นี้แทนในครึ่งเรื่องแรก
ขอเล่าพล็อตโดยย่นย่อที่ผ่านมาแล้วเกือบ 60 ปี มาเรียน เครน เป็นพนักงานบริษัทที่เจ้านายให้นำเอาเงินจำนวนหนึ่งไปฝากธนาคารในบ่ายวันศุกร์ เธอเป็นชู้ของชายหนุ่มรูปงามที่กำลังจะเลิกกับภรรยา แต่เขาไม่มีเงิน พอที่จะไปสร้างชีวิตใหม่กับเธอ ในมุมคิดของ มาเรียน เงิน 40,000 เหรียญ ที่อยู่ในมือ ถ้าขโมยมันซะ ชีวิตคู่ที่แสนหวาน ความรักที่สมหวัง ก็จะมาถึงเร็วขึ้น ยิ่งไปกว่านั้น… นี่มันบ่ายวันศุกร์ กว่าใครจะรู้ว่าเธอเชิดเงิน ก็ต้องวันจันทร์ เวลา 3-4 วัน เธอสามารถหนีหายไปไหนๆแล้ว
มาเรียน ขโมยเงินก้อนนี้โดยตั้งใจขับรถหนีไปจากเมืองที่เธออยู่ แต่ฝนดันตก และเธอหลงทาง จนเข้าไปเจอ motel ริมทางแห่งหนึ่ง ที่พักที่อยู่ห่างจากถนนใหญ่แห่งนี้ เจ้าของชื่อ นอร์แมน เบสต์ ที่ก็ต้อนรับเธออย่างดี แต่ที่มันแปลกๆ ก็คือ ในตัวที่พัก ห้องหับ กลับมีนกมากมายถูกสตาฟเอาไว้ (คนทำแบบนี้น่าจะไม่ปรกติ) แต่หลังจาก มาเรียน ได้นั่งคุยกับ นอร์แมน เธอก็มีความคิดว่า จะเอาเงินกลับไปคืนเจ้านาย ทว่า หลังจากเตรียมพักผ่อน เข้าห้องน้ำอาบน้ำ เธอก็ถูกฆ่าตายอย่างสยดสยองในอ่างอาบน้ำ ฉากนี้เป็นฉากคลาสสิคตลอดกาล ฮิทช์ค็อก ใช้เวลาเพียง 17 วินาที ตัดต่อภาพรวดเร็ว รุนแรงกว่า 34 ช็อต ผ่านการตั้งมุมกล้อง 60 กว่ามุมในห้องน้ำ ฆาตกรถือมีดจ้วงและแทง จนร่าง มาเรียน ล้มลงและตายตาค้างในอ่าง โดยที่ “ไม่มีสักภาพ” ที่คนดูเห็นมีดแทงจ้วงโดนตัวคน (นั่นเพราะการตัดต่อหลอกตาคนจนหมด)
หลายๆ ปีที่ผ่านมา เวลาผมไปบรรยายเรื่องหนัง ไม่ว่าจะเป็นที่อมรินทร์, บางจาก, แบงค์ชาติ หรือที่จุฬาฯ ผมต้องเอาช็อตนี้ ฉากนี้ และเรื่องนี้ไปเปิดให้ดูทุกครั้ง ประชาชนคนที่มานั่งฟัง เวลาจบคอร์สก็จะรีบไปซื้อหนังเก็บไว้ ไปดูซ้ำที่บ้าน (อีกสองเรื่องที่ควรซื้อหรือโหลดเก็บไว้ คือ The Graduate กับ American Beauty) Psycho มีคุณูปการอย่างไร จึงนำมาเขียนถึง ในช่วงเวลาที่จะแตะ 60 ปีอีกไม่นาน ? ประการแรก, นี่คือหนังที่ฝ่าทุกกฏไวยากรณ์ เช่น ขณะที่ชาวบ้านชาวช่องเขาทำหนังสี ฮิทช์ค็อกทำหนังขาวดำ, โดยจิตวิทยา หนังจะไม่ให้ตัวเดินเรื่องตายครับ แต่ ฮิทช์ค็อก ฆ่านางเอกเลยสน 40 นาทีแรก
ข้อที่สอง, นี่คือภาพยนตร์ที่มีอิทธิพลต่อหนังตระกูล(Genre) สยองขวัญ ที่ทำออกมาจนถึงวันนี้ ไม่มุมใดก็มุมหนึ่ง ละครไทยถึงขนาดก๊อปเอาดนตรีประกอบมาใช้บ่อยๆ
แต่ผมชอบอย่างที่สามครับ, อย่างที่ทราบว่า หนังมีตระกูลต่างๆของหนัง ตัวละครก็มีแบบต่างๆของมัน หนึ่งในแบบตัวละคร ที่มักถูกหยิบมา “ใช้สอย” บ่อยที่สุดก็คือ Helpless Characters หรือคนที่ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ โดยหลักๆคือ คนแก่ เด็ก คนพิการ และผู้หญิง (ถ้าเป็นผู้ชาย อาจจะตาบอด หรือแม้แต่ pet ก็ถือว่าใช่)
พวก Helpless Characters เป็น “เครื่องปรุงรส” ที่ขาดไม่ได้ในหนังเขย่าขวัญ สยองขวัญ (Thriller/Horror) เพื่อให้คนดู ลุ้น เอาใจช่วย กรีดร้อง …เวลาฆาตกร ผู้ร้าย จะมาฆ่า เด็ก สตรี และคนชรา ไม่ต้องยกตัวอย่างเลยว่าเรื่องไหน เวลาเราไปดูหนังแนวๆ นี้ จะต้องมี Helpless Characters แน่ๆ แต่เท่าที่เป็นมาแทบทุกเรื่อง Stereotype แบบเบ้า ก็วนเวียนแถวๆนี้แหละ …กระทั่งมาถึง Psycho ผู้กำกับอย่าง ฮิทช์ค็อก ก็แหกกฏอีกรอบ !
อย่างที่รู้สำหรับคนที่ดูแล้ว นอร์แมนคือฆาตกรฆ่าต่อเนื่อง เขาอ้างว่าโดยสภาพจิตภายใน เขาถูกความเป็นแม่ สิงร่าง จากการถูกกระทำในอดีตมายาวนาน พูดง่ายๆ คือ แม่มีอิทธิพลต่อจิตใจเขา แม้แม่จะจากไปแล้ว แต่พฤติกรรมของแม่ ยังคงฝัง ซ่อน และเร้น อยู่ในจิตสำนึก นี่คือ Helpless Characters แบบใหม่ เพราะขณะที่ทุกเรื่อง เป็นแค่ เด็ก สตรี และคนชรา หรือชายพิการตาบอด …นอร์แมน คือตัวละครร่างใหญ่ แข็งแรง และสมบูรณ์ ทว่า ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ เนื่องจากถูกจองจำ ด้วย “แม่ในอดีต” (ให้นึกภาพคล้ายๆ คนถูกผีสิง ร่างทรง)
ปีที่ Psycho ออกฉาย คนดูในอเมริกามากมาย ไม่กล้า “ปิดม่าน” ในห้องน้ำ เพราะกลัวว่าจะมีใครมาฆ่า เพราะภาพ มาเรียน โดนแทง สิงอยู่ในความคิดของคนดู …ริชาร์ด คอร์ลิส ของ Time เคยแซวว่า มันเหมือนที่ยุค 70s คนอเมริกัน ไม่กล้าพาลูกไปเที่ยวทะเล หลังจากดูเรื่อง Jaws สปีลเบิร์ก ทำให้ผู้ชมกลัวฉลามมางับขาใต้น้ำ เหมือนที่ ฮิทช์ค็อก ทำให้คนทั้งโลกกลัวมีใครเอามีดมาแทงหลังม่าน ในห้องน้ำ
แต่คน “แสนสิริ” บอกว่า ถ้าคุณซื้อ “ที่อยู่อาศัย” ของพวกเรา
ในสระ ไม่มีฉลามแน่ๆ …และในห้องน้ำ คุณสามารถอยู่ใต้ฝักบัวหลังม่าน ด้วยความสบายใจ.